การขยายพันธุ์พืชด้วยวิธีการต่อกิ่ง อาจมีชื่อเรียกได้หลายย่าง เช่น การต่อกิ่ง การเสียบยอด การเปลี่ยนยอด การเสียบกิ่ง ดังนี้เป็นต้น ซึ่งหมายถึงสิ่งเดียวกัน คือ เป็นการนำเอายอดพันธุ์ที่เราเลือก(อาจเป็นยอดะันธุ์ดีหรือพันธุ์ที่เราต้องการ)จากต้นหนึ่งไปเสียบหรือต่อเข้าอีกกับต้นหนึ่ง ให้เชื่อมต่อกลายเป็นต้นเดียวกัน ซึ่งทำได้หลายๆแบบ เช่น ต่อแบบเสียบข้าง แบบเสียบเปลือก แบบเสียบลิ่ม แบบฝานบวบ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับลักษณะของยอดพันธุ์และต้นตอที่จะนำมาต่อเชื่อมเข้าด้วยกัน และที่สำคัญคือทั้งต้นตอและกิ่งพันธุ์ที่จะนำมาต่อเข้าด้วยกันจะต้องเป็นพืชในตระกูลเดียวกันจึงจะสามารถต่อเชื่อมกันได้เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ง่ายขึ้ยผู้เขียนขอนำเสนอวิธีการต่อกิ่งแบบต่างๆ ดังนี้
การต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก การต่อกิ่งแบบเสียบเปลือกสามารถนำไปใช้ทั้งกับพืชที่ต้นตอขนาดใหญ่และต้นตอขนาดเล็ก ซึ่งมีสิ่งที่ควรรู้จักดังนี้
1. ประโชน์ของการต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก วิธีการต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก
นิยมนำมาใช้ในการต่อกิ่งของพืชที่มีขนาดต่างกันมาก
คือต้นตอมีขนาดใหญ่กว่ายอดพันธุ์ดี มีเปลือกหนาและสามารถลอกเปลือกออกได้ง่าย
ต้นตอที่อาจมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 1-6 นิ้ว ขึ้นไป
2.
พืชที่ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก พืชที่สามารถขยายพันธุ์ด้วยวิธีการต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก
เช่น มะม่วง มะขาม มะนาว ขนุน น้อยหน่า ฯลฯ
3. วัสดุอุปกรณ์ที่ใช้ในการต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก ได้แก่
- มีด ซึ่งจะต้องคมและสะอาด
- พลาสติกพันกิ่ง ขนาด 1 นิ้ว หรือใหญ่กว่า(ที่เหมาะสมกับต้นตอ)
- กรรไกรตัดกิ่ง
- เลื่อยตัดกิ่ง
สำหรับตัดแต่งกิ่งหรือต้นตอ
- ยอดพันธุ์ดี อายุไม่อ่อนหรือแก่เกินไป ควรเลือกยอดพันธุ์ดีที่มีใบแก่เต็มที่
สีเขียวเข้ม กิ่งกลม มีตายอดเต่งตูม
ควรเป็นยอดพันธุ์ที่ได้รับแสงแดดอย่างเพียงพอ
เพราะเมื่อนำมาต่อกิ่งแล้วจะทำให้ยอดอ่อนเจริญเติบโตได้เร็ว
- ต้นตอ ควรใช้ต้นตอที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางตั้งแต่
1 นิ้วขึ้นไปจะดีมากและควรเป็นต้นตอที่แข็งแรงสมบูรณ์ เปลือกล่อน(ลอกเปลือกได้ง่าย) จะใช้ต้นตอที่ปลูกไว้ในภาชนะปลูกหรือที่ปลูกลงดินแล้วก็ได้ หรือบางทีอาจจะใช้ต้นตอขนาดใหญ่ที่มีเส้นผ่าศูนย์กลางลำต้น 2-6 นิ้วก็ยังได้(ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ในการต่อกิ่ง)
4. วิธีการต่อกิ่งแบบเสียบเปลือก ในขั้นตอนนี้จะขอนำเสนอการต่อกิ่งบนต้นตอขนาดใหญ่ ซึ่งมีวิธีการดังนี้
- เลือกต้นตอที่สมบูรณ์ อายุประมาณ 2-6 ปี สามารถลอกเปลือกออกได้ง่าย
- เลือกยอดพันธุ์ดีที่สมบูรณ์ มีตาเต่ง ใบแก่เต็มที่
แล้วตัดใบอกให้หมดพร้อมทั้งตัดแต่งก้านใบให้เรียบ แล้วตัดยอดพันธุ์ให้ยาวประมาณ 4-5 นิ้ว
- เลือกบริเวณลำต้นของต้นตอที่มีสีน้ำตาล
ซึ่งเป็นบริเวณที่มีเปลือกหนาและสามารถลอกเปลือกได้ง่าย
- ใช้มีดกรีดทำแผลต้นตอจากด้านบนลงล่าง
โดยกรีดเป็นเส้นตรงสองเส้นขนานกัน
แต่ละเส้นห่างกันประมาณ 1 เซนติเมตร
หรือเท่ากับความกว้างของยอดพันธุ์ดีที่จำนำมาเสียบยอด
- ลอกเปลือกต้นตอลงมาครึ่งหนึ่ง
- เฉือนยอดพันธุ์ดีให้รอยแผลด้านหนึ่งยาวประมาณ 1 นิ้ว อีกด้านหนึ่งให้ยาวประมาณ
ครึ่งนิ้ว
- เผยอเปลือกของต้นตอออก
เสียบยอดพันธุ์ดีลงบนรอยกรีดที่เปลือกของต้นตอโดยหันรอยเฉือนที่เป็นด้านยาวเข้าด้านใน
แล้วตัดแผ่นเปลือกของต้นตอให้เหลือประมาณครึ่งหนึ่ง
- ใช้พลาสติกพันปิดยอดพันธุ์ที่ทำการเสียบกิ่งเรียบร้อยแล้ว โดยพันทับจากด้านล่างขึ้นด้านบน
พันปิดสนิทให้สูงขึ้นไปจากส่วนยอดของกิ่งพันธุ์ประมาณ 1 เซนติเมตร
- ภายหลังการต่อกิ่งประมาณ 15-30 วัน
ถ้าสังเกตเห็นว่ายอดพัน์ธุ์ดีเริ่มผลิยอดอ่อนให้ตัดต้นตอตรงบริเวณเหนือยอดพันธุ์ดีออก
- ใช้มีดกรีดพลาสติกตรงบริเวณยอดหรือตาของกิ่งพันธุ์ดีออกเพื่อให้ยอดอ่อนเจริญขึ้นได้
- ใช้ไม้หลักที่มีขนาดยาวพอสมควรมัดดามติดกับต้นตอ แล้วมัดยอดพันธุ์ดีที่เกิดใหม่ยึดติดกับไม้หลักไว้ด้วยเพื่อป้องกันยอดพันธุ์ดีฉีกหักที่อาจจะเกิดจากแรงกระทำอื่นๆ
วิธีการต่อกิ่งแบบเสียบลิ่ง
ตัวอย่างวิธีการต่อกิ่งแบบเสียบลิ่ม (ต่อกิ่งมะนาว)
(รายละเอียดอื่นๆ พร้อมด้วย"วิดีโอการสาธิต"กำลังอยู่ระหว่างการเรียบเรียง)
